اتوکلاو دندانپزشکی چیست؟

اتوکلاو از جمله تجهیزات و لوازم بسیار مهم در مراکز درمانی محسوب می‌ شود که جهت استریل کردن تجهیزات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این عملیات بر مبنای دما و فشار بالا قابل انجام است که به این اتوکلاوها، اتوکلاو کلاس B گفته می شود که در دندانپزشکی کاربرد دارند.

نکته مهم در خصوص اتوکلاوها این است که با وجودی که این دستگاه بسیار مهم و کاربردی می‌ باشد، اما معمولاً تنها برخی از ابزارها و تجهیزات پزشکی قابل استریل کردن با آن هستند، چون بیش تر تجهیزات پزشکی به دما و فشار بالا حساسیت دارند، بنابراین نمی‌ توان برای استریل کردن آنها از اتوکلاو استفاده کرد.

اتوکلاو از دو کلمه اتو به معنای خودکار و کلاو به معنای قفل شونده ایجاد شده است که به معنای دستگاه قفل شونده می‌ باشد که تحت فشار بالا کار می‌کند. استریل کردن لوازم پزشکی با اتوکلاو یک راه مطمئن است، چون در این شیوه کلیه ویروسها و میکروب‌ ها از بین می‌ روند که البته مدت زمان استفاده از آن برای وسایل پارچه‌ای و فلزی با یکدیگر متفاوت است.

نحوه کار اتوکلاو

گفتیم که اتوکلاوها معمولاً تحت فشار بالا کار می‌ کنند، به عنوان مثال در حالت به بخار خالص و با فشار دو بار حتماً دمای بخار برابر با ۱۳۴ درجه سانتی گراد لازم است. یک پمپ خلا در داخل اتوکلاوها تعبیه شده است که در هنگام شروع شدن استریلیزاسیون با ایجاد کردن یک مکش قوی هوای داخل محفظه را به طور کامل تخلیه می‌ کند، سپس بخار با درجه مورد نظر وارد دستگاه خواهد شد.

البته استریل کردن آن دسته از وسایلی که به صورت منسوجات و برخی ابزار بسته‌ بندی از مواد متخلخل تولید شده‌اند و هوا در داخل آنها محبوس می‌ شود، در مقایسه با دیگر وسایل کمی دشوارتر است.

در هنگام تخلیه کردن، هوای داخل بسته‌ ها و محفظه به بیرون کشیده می‌ شود و هر چه که میزان و زمان مکش بالاتر باشد، جایگزینی بخار موثرتر است. متناسب با میزان افزایش یافتن فشار منفی در محفظه، خارج کردن هوا از آن دشوارتر خواهد بود.

بنابراین اتوکلاوهایی که به صورت خودکار هستند، امکان کاهش یافتن فشار و تخلیه آن و هم چنین وارد کردن بخار را در چندین مرحله انجام می‌دهند که در این شیوه بخار به صورت کاملاً متناوب جایگزین هوا می‌ شود و راندمان بالاتری در مقایسه با تخلیه یک مرحله ای خواهد داشت.

موارد کاربرد اتوکلاو

به طور کلی در محیط بیمارستانی و مراکز درمانی کلیه مواد غیرعفونی و تمامی مواد عفونی شده با عوامل بیولوژیکی مختلف که شامل پاتوژن‌ های رشد کرده، بقایای نمونه در محیط‌ های کشت تلقیح شده، سلول‌ های حیوانی، انسانی و گیاهی، محصولات خونی حیوان و انسان، مواد آلوده و عفونی شده با مدفوع حیوان یا انسان و غیره می شود را می‌ توان با استفاده از اتوکلاو استریل کرد.

اما برخی مواد مانند رادیو ایزوتوپ‌ ها، داروهای سرطان زا برخی از مواد شیمیایی قابل تبخیر، مواد شیمیایی سمی یا هر نوع ماده خطرناک دیگری به هیچ وجه نباید اتوکلاو شوند، چون احتمال دارد در اثر حرارت این مواد تبخیر شده و انتشار پیدا کنند.

از طرفی مواد واکنش پذیر، خورنده، مواد قابل اشتعال، مواد سمی و دیگر مواد رادیواکتیو به هیچ وجه نباید در داخل دستگاه اتوکلاو قرار بگیرند.

دما، فشار و وزن اتوکلاو

معمولاً اتوکلاوها مطابق با نوع عملکرد و استفاده آنها در وزنه‌ های متفاوتی تولید می‌ شوند که محدوده وزنی برای آنها برای نوع رومیزی از ۲۰ الی ۶۰ کیلوگرم می‌ باشد.

فشار و دمای این نوع دستگاه در کارخانه مطابق با استانداردهای بین المللی تنظیم می‌ شود که طبق استاندارد رایج در این خصوص فشار باید ۱.۲ بار و دما ۱۲۱ درجه سانتی گراد باشد و ابزار آلاتی که قصد استریل کردن آنها را داریم، حداقل ۱۵ دقیقه در داخل دستگاه قرار بگیرند، اما در فشار ۲.۱ بار و دمای ۱۴۳ درجه سانتی گراد، مدت زمان ۳ دقیقه برای این کار کفایت می‌ کند.

ویژگی‌ های دستگاه اتوکلاو یک دستگاه اتوکلاو خوب و استاندارد جهت استفاده در بیمارستان‌ ها باید ویژگی‌ های زیر را داشته باشد:

1. مجهز به سیکل سریع که موجب می‌ شود وسایل مورد نظر در زمان کمی استریل شوند.
2. دارای قابلیت کاربری راحت و آسان
3. افزایش یافتن پالایش و بررسی نتایج استریلیزاسیون برای تثبیت مستندسازی
4. هزینه نگه داری کم
5. طول عمر بسیار بالا
6. مجهز به پمپ خلا برای جابجا کردن هوای با سرعت بالا
7. مجهز بودن به حالت آماده به کار به دلیل پیش گرم شدن اتوکلاو
8. در دسترس بودن کلیه قسمت‌ های دستگاه برای نگه داری و سرویس
9. سرویس و خدمات سریع و مناسب
10. داشتن تاییدیه و استانداردهای لازم
11. مجهز بودن به برنامه استریل به صورت تنوع دمایی و تنوع زمانی
12. مجهز بودن به کنترلر و قابلیت کالیبریزاسیون
13. دقت بالا جهت دریافت کردن نتایج استریلیزاسیون
14. امکان نصب کردن پرینتر برای تکمیل شدن مستندات سیکل و داشتن سنسور دمای جداگانه
15. امکان پایش فشار و دما
16. مجهز بودن به کنترل سطح آب و قطع شدن کار در مواقع کمبود آب
17. مجهز به علائم هشدار دهنده در حالت خارج شدن اتوکلاو از شرایط استریل
18. قطع کردن سیکل استریل مجهز به محفظه دوجداره و مولد
19. مجهز به میکروسوئیچ درب
20. داشتن کنترلر دما جهت قطع کردن سیکل استریل در هنگام افزایش یافتن دمای بیش از حد
21. مجهز به شیر اطمینان جهت قطع کردن سیکل استریل در صورت بالا بودن بیش از حد فشار

پارامترهای مهم دستگاه اتوکلاو

علاوه بر ویژگی‌ هایی که برای دستگاه اتوکلاو ذکر کردیم، این نوع دستگاه حتماً باید پارامترهای زیر را داشته باشد تا ما بتوانیم آن را به عنوان یک دستگاه استاندارد و قابل قبول جهت استفاده در مراکز درمانی و بیمارستان‌ ها انتخاب کنیم.

از پارامترهای مهم در داخل این نوع دستگاه‌ ها نیز موارد زیر هستند:

1. جنس و اندازه چمبر
2. میزان مکش هوا
3. دامنه دمایی استاندارد
4. شرایط هشدار و نوع نشانگرها
5. نحوه کنترل و بارگذاری کردن دستگاه مدیریت
6. اطلاعات و پرینتر
7. نحوه کار به صورت دستی یا اتوماتیک
8. برق مورد نیاز و فشار بخار
9. ویژگی‌ های قابل توجه جهت حفاظت از محیط زیست
10. قیمت دستگاه
11. زمان تحویل گرفتن آن
12. آموزش ارسال و نصب رایگان دستگاه
13. گارانتی و خدمات پس از فروش
14. دارای تاییدیه رضایت از مراکز استفاده شده